- (2011) Volume 5, Issue 4
Hakan Aksu*, Yakup Erdem, Süleyman Özdemir, Ercan Erdem
Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Sinop
The aim of the present study was to estimate some population parameters of red mullets caught in Central Black Sea. Average length of the sampling size that is composed of 699 individuals was found to be as 11.75 ± 0.111 and their average weight to be as 17.91 ± 0.507 gr. W = 0.0107 L 2.9717 was used to estimate the length-weight relationships. Asymptotic length (L∞) among the parameters of the growth equation was calculated as 20.15 cm whereas growth coef-ficient (K) was found to be as 0.33. Survival rate (S) was 0.28, real mortality rate (A) was 0.72, natural mortality rate (M) was 0.68, fishery mortality rate (F) was 0.60 and enterprise rate (E) was estimated to be as 0.47.
Black Sea, Red Mullet, Population Parameters
Barbunya baligi Karadeniz’de dip trolü ve fan-yali-fanyasiz dip uzatma aglari için önemli hedef tür konumunda oldugundan üzerinde agir bir avcilik baskisi vardir. Yasal olmayan göz açikligindaki torbalarla özellikle Eylül-Kasim dö-neminde küçük bireyler trol aglariyla yogun olarak avlanir. Dip uzatma aglariyla yogun avcilik ise türün yumurtlamak için yogun sürüler halinde kiyilara geldigi dönemlerde yapilir. Böylece kötü yönetilen türün stoklarindan dogru bir sekilde ve yeterince faydalanmak mümkün olamamaktadir
Daha önce yapilan çalismalardan ve piyasa arastirmalarindan türün 1. yasinin sonunda üreme sartini yerine getirdigi ve ekonomik olarak en yüksek faydayi 12 cm’den büyük boylarda sagladigi bilinmektedir (Samsun, 1992; Özvarol ve ark., 2006). Küçük bireylerin yogun avciligina ragmen avlanan barbunya miktarinda son 10 yilda artis gözlenmistir (Tablo 1).
Table 1: Total amount of catch and the ratio of red mullet catch to total catch in Turkey (Anonymous, 2010)
Türkiye'nin Karadeniz kiyilarinda yapilan çalismalar, Karadeniz’in kuzey kiyilariyla Ak-deniz ve Ege Denizinde yapilan çalismalara göre oldukça azdir. 1960’li yillardan sonra eski Sovyetler Birligi kiyilari ile Bati Karadeniz kiyilari boyunca (Bulgaristan ve Romanya) bar-bunya stoklarinin asiri yipratilmasi buradaki çalismalari azaltmistir (Ivanov ve Beverton, 1985).
Denizlerimizde; Mullidae familyasina ait iki cins (Mullus ve Upenus) ve dört türün (M. barba-tus, M. surmuletus, U. mollucensis, U. pori) yasadigi bilinmektedir (Mater ve ark., 2003; Bat ve ark., 2008; Atay ve Bekcan, 2000).
Baliklarin boy, agirlik, yas ve cinsiyet kompozisyonlari, avcilikta kullanilan av araci tipi, avlanma yöntemi, örnekleme metodu, avcilik za-mani ve sahasindaki farkliliklar nedeniyle degisim gösterebilmektedir (Özdemir ve ark., 2006).
Baliklarda populasyon parametrelerinin tah-mininde yaygin olarak boy ve yas ölçümlerinden yararlanilir. Dogru bir örnekleme yapildiktan sonra baliklarin boylarinin ölçülmesi oldukça ko-lay ve basitken bir yöntemken yasin tespit edilmesi hassas ve daha zor bir yöntemdir. Boy ölçümünde daha düsük olan hata riski yas oku-malarinda farkli kisiler ve farkli vücut parçalari arasinda önemli degisiklikler gösterebilmektedir. Balikta yasin büyümesi hatanin gittikçe artmasina neden olmaktadir (Hightower, 1996).
Bir balik populasyonun boy kompozisyonunun dogru belirlenmesi düzgün örnekleme yaninda seçici olmayan avlanma yönteminin kullanilmasi yeterlidir. Bu sekilde avlanan baliklarin tümünü ölçmek ve örnek miktarini artirmak mümkündür (Gulland, 1966).
Bu çalismada boy kompozisyonu verileri kullanilarak balikçilik yönetimi açisindan önemli parametreler olan populasyonun büyüme denklemi, yasama, ölüm ve isletme oranlarinin hesaplanmasi amaçlanmis olup elde edilen sonuçlar yorumlanmis ve önceki çalismalarla kiyaslanmistir.
Arastirmada Sinop çevresindeki av sahalarin-dan 2004 - 2005 av sezonu Eylül - Mart aylari arasinda fanyali uzatma aglari ve trol aglari ile avlanan barbunya baliklarindan elde edilen boy kompozisyonu verileri kullanilmistir.
Total boy ölçümleri 1 mm bölmeli kumpas kullanilarak, agirlik ölçümleri ise 0.1 gram has-sasiyetli elektronik teraziyle yapilmistir. Boy kompozisyonlari birer cm aralikli boy siniflarina göre yapilmistir.
Asimptotik boy (L∞), anlik ölüm katsayisi (Z),yasama orani (S), gerçek ölüm oran (A), dogal ölüm katsayisi (M), balikçilik ölüm orani (F) ve isletim orani (E)’nin hesaplanmasinda ise boy kompozisyonlari kullanilmistir. Von Bertalanfy Büyüme Denklemi (VBBD) parametrelerinden maksimum (asimptotik) boy (L∞) ‘un ve anlik ölüm katsayisi Z’nin tahmininde Wetherral ve ark. (1987), büyüme katsayisi (K)’nin tahminde ise Pauly (1980) yöntemi kullanilmistir. K degerleri daha önceki çalismalarda degisik yöntemlerle elde edilen degerlerdir.
Yasama orani (S) ve gerçek ölüm orani (A) Ricker (1975)’e göre, dogal ölüm orani (M) Sparre ve Venema (1998)’ya göre, ln M= - 0.0152 – 0.279 Ln L∞ + 0.6543 LnK + 0.4634LnT for-mülüyle hesaplanmistir. Ortalama su sicakligi olan T 13 ÃÆÃââââ¬à ¡ÃÆââ¬Å¡ÃâðC olarak alinmistir. Balikçilik ölüm orani (F) ve stoktan yararlanma oraninin (E) tah-mini Sparre ve Venema (1998)’ya göre hesaplan-mistir.
Bulgular ve Tartisma
Arastirmada örneklenen 699 adet barbunya baliginin ortalama boyu 11.75±0.11 cm, ortalama agirligi ise 17.91 ± 0.51 gr olarak bulunmustur. Türün boy ve agirliklarina iliskin elde edilen mi-nimum ve maksimum boy degerleri sirasiyla 7.3 cm ve 18.7 cm seklinde belirlenmistir. Barbunya baliklarinin boy kompozisyonuna bakildiginda en yüksek degerin 12.0 cm’lik boy grubunda, en dü-sük degerin ise 19.0 cm’lik boy grubunda yer al-digi görülmektedir (Sekil 1).
Avlanan barbunya baliklarinin boy dagilimlari incelendiginde % 59’unun total boyunun 13 cm olan yasal avcilik sinirinin altinda oldugu görülmüstür (Sekil 2).
Baliklarin beslenme ve büyümeleriyle ilgili önemli bir gösterge olan boy-agirlik iliskisi denk-lemi W=0.0107L 2.9717 (r = 0.99) olarak hesaplan-mistir.
Örneklenen tüm baliklarin boy siniflarina göre dagilimi ve bu veriler kullanilarak hesaplanan % N ve Liort degerleri Tablo 2’de verilmistir.
Figure 1: Total size distribution of red mullet
Figure 2: Ratio of compliance to minimum catch sizes
Table 2: Several data of red mullet
Figure 3: The graph used to calculate the L∞ and Z/K values of red mullet.
Boy sinif degerleri ile dogrusal dagilim gösteren Liort degerleri arasindaki iliskiye ait regresyon denklemindeki a ve b katsayilari kullanilarak maksimum boy (L∞) 20.15 cm olarak belirlenmistir. Liort degerleri boy siniflarina karsi isaretlenerek Sekil 3’de gösterilmis ve hesaplamalarda kullanilacak dogrusal dagilim gösteren degerler sekil üzerinde belirtilmistir.
K’nin tahmini için kullanilan ortalama a degeri (aort) tür üzerine yapilan diger çalismalarda bulunan “a” degerlerinin ortalamalari alinarak 4.89 olarak bulun-mustur. Bu deger kullanilarak K=0.33 olarak tahmin edilmistir. Z/K denkleminden Z= 1,28, yasama orani S= 0.29, gerçek ölüm orani A= 0.72, dogal ölüm katsayisi M= 0.68, balikçilik ölüm katsayisi F= 0.60 ve isletme orani E= 0.47 olarak tahmin edilmistir
Karadeniz’de avlanan önemli demersal baliklardan biri olan barbunya baliginin boy kompozisyonundan bazi populasyon para-metrelerinin tahmin edildigi arastirmada 699 adet barbunya baligi örneklenmistir. Türün boy kompozisyonu incelendiginde en fazla baligin % 22.6’lik oranla 12 cm’lik boy grubu oldugu görülmektedir. Bunu sirasiyla % 19.5’lik oranla 11 ve 13 cm’lik boy gruplari izlemektedir. En az balik avlanan grup ise % 0.3’lük oranla 19 cm’lik boy grubudur.
Bir balik stokunun devamliliginin saglanmasinda bir bireye en az bir kere üreme sansi verilmesi önemli bir kriterdir. Çesitli arastiricilar barbunya baligi için üreme boyunun 11 ile 11.2 cm arasinda oldugunu bildirmislerdir (Petrakis ve Stergio, 1996; Fabi ve ark., 2002). Ülkemizde yapilan çalismalarda ise bu degeri Özvarol ve ark., (2006) disi bireylerde 13.8, erkek bireylerde de 11.7 cm, Çoral (1988) disi bireylerde 15 erkek bireylerde 13 cm, Genç (2000), erkek bireyler için 10.17 cm disi bireyler için 11.28 cm olarak tespit etmislerdir.
Arastirmada türün boy agirlik iliskisi denklemi W = 0.0107 L 2.9717 seklinde bulunmustur. Samsun (1992) boy-agirlik iliskisini W = 0.06855 L3.1563, Çelik ve Torcu (2000) W = 0.0157 L2.9811,Atar ve Mete (2009) W = 0.021172 L2.798398, Genç (2000) W = 0.0063 L3.182 olarak belirlenmistir.Avlanilan baliklara ait asimptotik boy 20.15 olarak bulunmustur. Yine ayni bölgede yapilan arastirmalarda bu deger Genç (2000) tarafindan 23.83, Samsun (1992) tarafindan 29.58, Ismen ve ark. (2000) tarafindan 30.8, Bingel ve ark. (1995) tarafindan 24.8 olarak tespit edilmistir.
Avlanilan baliklara ait asimptotik boy 20.15 olarak bulunmustur. Yine ayni bölgede yapilan arastirmalarda bu deger Genç (2000) tarafindan 23.83, Samsun (1992) tarafindan 29.58, Ismen ve ark. (2000) tarafindan 30.8, Bingel ve ark. (1995) tarafindan 24.8 olarak tespit edilmistir.
Arastirma sonuçlarinin diger arastirma sonuçlarindan farkliliklar göstermesinin nedenleri örnekleme yöntemi, örnekleme zamani ve örnek sayisi degisikliklerinden kaynaklanabilecegi düsünülmektedir (Tablo 3). Bazen ayni türün farkli populasonlari veya muhtemelen beslenme kosullarina göre ayni populasyon çesitli yillarda farkliliklar gösterebilir (Erkoyuncu, 1995).
Avlanan barbunya baliklarinin % 59’unun total boyu 13 cm olan yasal avcilik sinirinin altindadir. Çalismada isletme orani uygun degerde tahmin edilse de boy kompozisyonu açisindan olumsuz bir tablo gözlenmektedir. Barbunya avciligi yapilan av araçlarinda uygun göz açikliklarinin
kullanilmasiyla seçiciliklerin artirilmasi küçük boydaki bireylerin korunmasi ve stokun de-vamliligi açisindan önemlidir. Karadeniz’de bar-bunya avciliginda kullanilan uzatma aglarinda en uygun göz açikliginin 36 ve 40 mm göz açikligin-daki aglar oldugu belirlenmistir (Sümer, 2003). Trol aglarinda ise 40 mm olan yasal torba göz açikliginin yeterli olmadigi, kare gözlü pencere kullanimi ile türün seçiciliginin arttirilabilecegi ifade edilmektedir (Özdemir, 2006).
Barbunya baligi ekonomik bir balik türü olmakla birlikte stokunun devamliliginin saglanmasi amaciyla düzenli olarak takip edilmesi ve avciliginin bu verilere göre sekillendirilmesi gereklidir. Stokun durumunun net bir sekilde ortaya konulmasi için Karadeniz’in degisik bölgelerinde es zamanli ve ayni özellikteki av araçlariyla arastirmalar yapilmasinin gerekli oldugu düsünülmektedir
Table 3: Several population parameters obtained for red mullet by various authors.
