Journal of FisheriesSciences.com

Özet:

Bu çalışma Ekim 2000-Nisan 2001 tarihleri arasında Antalya Körfezi’nde yat limanında bulu-nan ticari trol teknelerinden birisiyle her ay sefere çıkılarak gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada 34 familyaya ait 41 tür avlanmış bunlardan sadece 9 familyaya ait 12 türün ticari öneme sahip olduğu belirlenmiştir. Bu balık türleri; barbunya (Mullus barbatus), izmarit (Spicara smaris), tekir (Mullus surmuletus), paşa barbunyası (Upeneus moluccensis), mercan (Dentex macrophthalmus), bakalyaro (Merluccius merluccius), istavrit (Trachurus trachurus), kupez (Boops boops), kırlangıç (Trigla lucerna), zurna (Saurida undosquamis), dil balığı (Solea vulgaris), dülger (Zeus faber) olarak tespit edilmiştir. Bu balık türlerinden 9 tür Atlanto-Mediterranean, 2 tür Kızıldeniz göçmeni ve bir 1 tür Kozmopolit kökenlidir. Ekonomik türlerin aylık dağılımları incelendiğinde; Ekim, Mart ve Nisan aylarında barbunya, Kasım ve Aralık ayında tekir, Ocak ve Şubat aylarında ise izmarit diğer türlere nazaran yüksek oranlarda av-lanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Antalya Körfezi, Ekonomik balık türleri, Dip trol avcılığı

Keywords

Antalya bay, Economic fish species, Bottom trawl fishing

Giriş

Ülkemiz dünya gıda ve tarım örgütünün (FAO) 2002-2006 dönemi su ürünleri üretim ve-rilerine göre; ülkeler bazında 40. sırada bulun-maktadır. 2008 yılı deniz balıkları avcılık mikta-rımız 395660 ton olmuştur. Bu üretimde Akdeniz bölgesi 17274 ton üretim miktarı ile en az miktarı temsil etmesine rağmen tür bazında en fazla çe-şitliliği barındıran bir bölgedir.(TÜİK 2008) Ül-kemizde, Karadeniz’de 163, Marmara Denizi’nde 200, Ege Denizi’nde 300 ve Akdeniz’de 540 ba-lık türü bulunmasından dolayı Akdeniz önemli bir balıkçılık sahasıdır.(Çelikkale ve ark., 1999) Ülkemizin av verimi açısından en verimsiz böl-gesi olan Antalya Körfezi'nde trol %3,8, gırgır %56 ve ağ-pareketa %40,3 oranında avcılık üre-timlerine katkıda bulunmaktadır.(Kara ve Aktaş 2001) 2000-2002 avcılık sezonunda, Antalya Körfezi’ne kayıtlı 4 adet trol teknesi bulunmak-tadır. Antalya Körfezi’nde avcılık, trol tekneleri-nin körfez içerisindeki trol çekim sahaları, kıyı-dan uzaklaşıldıkça derinlik farkının çok olmasın-dan dolayı ve bu sahalar içerisindeki rotaları aynı yerleri kapsamaktadır. Teknelerin büyüklükleri ve trol ağları aynı özellikleri taşımaktadır. Kızıl-deniz göçmeni türlerin ve demersal balık türleri-nin fazla olduğu bu bölgede, 2000-2002 avcılık sezonunda trol avcılığının ne kadar çok tür üze-rinde etkili olduğunun ölçülmesi amacıyla bu ça-lışma planlanmıştır. Bu çalışma ile Antalya Kör-fezi’nde trol balıkçılığında yakalanan türler ve türlerin aylık yakalanma durumları incelenmiştir.

Materyal ve Metot

Bu çalışma Antalya Körfezi’nde trol balıkçı-lığı avcılık sahası olan, Serik açıkları (Lat 36º 49´ 42´´ N Long 30º 50´ 22´´ E) ile Manavgat açıkla-rında (Lat 36º 45´ 21´´ N Long 31º 20´ 05´´ E) araştırma sahasında yürütülmüştür. (Şekil 1.)

Antalya Körfezi’nde avcılık sezonu boyunca hava şartlarına bağlı olarak her ay, 2 defa ticari trol teknesine katılım sağlanmıştır. Araştırma bölgedeki ticari balıkçı tekneleri ve balıkçılara ait dip trol ağları kullanılarak yürütülmüştür. Çalış-mada kullanılan ağların torba göz genişliği 22 mm dir. Ağın boyu 29,80 m dir. Bu ticari trol teknesinde bir trol operasyonu 2,5 knot’lık çekim hızı ile 4 saat sürmüştür. 2000–2002 av dönemine ait 34/1 nolu sirkülere göre, Antalya Körfezi’nde dip trolü ile balık avcılığı Mayıs, Haziran, Tem-muz, Ağustos ve Eylül aylarında yasak olduğun- dan bu aylarda örnek alınamamıştır. Av sahasın-daki derinlik 50 – 250 m arasında değişim gös-termektedir. Ağ çekimleri sonunda avlanan balık türlerinin teşhisleri; Akşıray (1987), Fischer (1987), Demirsoy (1988), Mater ve ark. (1989), Nelson (1994), Mater ve Meriç (1996), Jennings (1997), Gözcelioğlu ve Aydıncılar ( 2001)’ a göre yapılmıştır.

Bulgular ve Tartışma

Araştırma süresince 34 familyaya ait 41 tür avlanmış ve sadece 9 familyaya ait 12 türün eko-nomik olarak değerlendirildiği tespit edilmiştir. Antalya Körfezi’nde dip trol avcılığı ile yakala-nan ekonomik balık türlerinin listesi aşağıda ve-rilmiştir. Antalya Körfezi’nde, Dip Trol Avcılığı ile Yakalanan Diğer Türler ise bu listenin deva-mında verilmiştir.

Antalya Körfezi’nde, dip trol avcılığı ile yakalanan ekonomik balık türleri

Economic fish species caught by bottom trawl fishing from Antalya bay

MULLIDAE

1. Mullus barbatus (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi : Barbunya

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto-Mediterranean

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu)

Dağılımı : Marmara, Ege ve Akdeniz

2. Mullus surmuletus (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi : Tekir

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto- Mediterranean

Habitat : Demersal (Kumlu-Taşlı)

Dağılımı : Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz

3. Upeneus moluccensis (BLEEKER, 1855)

Yerel İsmi: Paşa barbunyası

Zoocoğrafik sınıfı : İndo-Pasifik

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu)

Dağılımı : Güney Ege ve Akdeniz

MERLUCCIIDAE

Merluccius merluccius (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi : Berlam, Bakalyaro

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto-Mediterranean

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu)

Dağılımı : Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz

CENTRACANTHIDAE

Spicara smaris (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi :İzmarit

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto- Mediterranean

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu) 15-100 m

Dağılımı : Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz

TRIGLIDAE

Trigla lucerna (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi : Kırlangıç

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto- Mediterranean

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu) 20-300 m

Dağılımı : Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz

SYNODONTIDAE

Saurida undosquamis (RICHARDSON, 1848)

Yerel ismi : Zurna, lokum

Zoocoğrafik sınıfı : İndo-Pasifik

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu) 40-200 m

Dağılımı : Güney Ege ve Akdeniz

SOLEIDAE

Solea vulgaris (QUENSEL, 1806)

Yerel ismi : Dil balığı

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto- Mediterranean

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu) 2-200 m

Dağılımı : Marmara, Ege ve Akdeniz

SPARIDAE

1. Dentex macrophthalmus (BLOCH, 1791)

Yerel ismi : Patlakgöz mercan

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto- Mediterranean

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu) 20-300 m

Dağılımı : Ege ve Akdeniz

2. Boops boops (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi : Kupes

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto- Mediterranean

Habitat : Semipelajik

Dağılımı : Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz

ZEIDAE

Zeus faber (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi : Dülger

Zoocoğrafik sınıfı : Kozmopolit

Habitat : Demersal (Kumlu-Çamurlu) 50-400 m

Dağılımı : Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz

CARANGIDAE

Trachurus trachurus (LINNAEUS, 1758)

Yerel ismi : Karagöz istavrit

Zoocoğrafik sınıfı : Atlanto- Mediterranean

Habitat : Epipelajik

Dağılımı : Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz

Antalya Körfezi’nde, dip trol avcılığı ile yakalanan diğer türler

Other fish species caught by bottom trawl fishing from Antalya Bay

SCYLIORHINIDAE

Scyliorhinus canicula (LINNAEUS, 1758) –Kedi baligi

TRIAKIDAE

Mustelus mustelus (LINNAEUS, 1758) – Köpek balığı

RHINOBATIDAE

Rhinobatos rhinobatos (LINNAEUS, 1758) – Kemane balığı

TORPENIDAE

Dasyatis pastinaca (LINNAEUS, 1758) – Rina balığı – Dikenli vatoz

CLUPEIDAE

Sardina pilchardus (WALBAUM, 1792) - Sardalya

CONGRIDAE

Conger conger ([ARTEDI, 1783] LINNAEUS, 1758) - Mığrı

BELONIDAE

Belone belone (LINNAEUS, 1758) - Zargana

MACRORHAMPHOSIDAE

Macroramphosus scolopax (LINNAEUS, 1758) – Boru balığı

SYNGNATHIDAE

Nerophis ophidion (LINNAEUS, 1758) – Deniz iğnesi

MACROURIDAE

Coelorhynchus coelorhynchus (RISSO, 1810) – Fare balığı

HOLOCENTRIDAE

Sargocentrum rubrum (FORSSKAL, 1775) – Hindistan balığı

SERRANIDAE

Epinephelus guaza (LINNAEUS, 1758) – Taş hanisi - orfoz

CEPOLIDAE

Cepola rubescens (LINNAEUS, 1766) – Kurdela balığı

CARANGIDAE

Trachurus mediterraneus (STEINDACHNER, 1868) – Sarı kuyruk istavrit

SPARIDAE

Diplodus vulgaris (E.GEOFFROY SAINT-HILAIRE, 1817) - Karagöz

Pagellus erythrinus (LINNAEUS, 1758) – Kırma mercan

Oblada melanura (LINNAEUS, 1758) - Melanura

CENTRACANTHIDAE

Centracanthus cirrus (RAFINESQUE, 1810) - İstrongilos

TRACHINIDAE

Trachinus draco (LINNAEUS, 1758) - Trakonya

URANOSCOPIDAE

Uranoscopus scaber (LINNAEUS, 1758) – Tiryaki balığı

TRICHIURIDAE

Trichirus lepturus (LINNAEUS, 1758) – Kıl kuyruk balığı

TRIGLIDAE

Trigla lyra (LINNAEUS, 1758) – Kırlangıç - Öksüz

Trigloporus lastoviza (BRÜNNICH, 1768) – Kırlangıç - Mazak

Dactylopterus volitans (LINNAEUS, 1758) – Uçan Kırlangıç balığı

CITHARIDAE

Citharus linguatula (LINNAEUS, 1758) – Kancaağız pisi balığı

BALISTIDAE

Balistes carolinensis (GMELIN, 1789) – Çütre balığı

LOPHIIDAE

Lophius budegassa (SPINOLA, 1807) – Fener balığı

SCORPAENIDAE

Scorpaena porcus (LINNAEUS, 1758) - Lipsoz

TETRAODONTOHIDAE

Logocephalus logocephalus (LINNAEUS, 1758) – Mavi Balon balığı

Antalya Körfezi’nde 2000-2001 av sezonunda, toplam 14 operasyonda, ekonomik olarak kabul edilen 12 tür balık avlanmış ve top-lam 5109 kg ağırlıktaki ürün içinde, %24,5 bar-bunya, %21,5 izmarit, %15,7 tekir, %9,8 paşa barbunyası, %9,6 mercan, %4,9 ile bakalyaro, %3,9 kupes, %3,9 istavrit, %2,9 kırlangıç, %1,4 zurna balığı, %1,2 dil balığı ve %0,8 dülger oluşturmuştur. Balıkların aylara göre dağılımı Tablo 3 de verilmiştir.

Ekonomik türlerin aylık dağılımları incelendi-ğinde; Ekim, Mart ve Nisan aylarında barbunya, Kasım ve Aralık ayında Tekir, Ocak ve Şubat aylarında ise İzmarit diğer türlere nazaran yüksek oranlarda avlanmıştır. Bingel, (1987); Mater ve ark. (1995); ve Torcu ve Mater (2000) çalışmala-rında yer alan, Kızıldeniz göçmeni balıklardan Zurna ve Paşa barbunyası bu çalışmada da An-talya Körfezi’nde avlanılan balık türleri arasında yer almıştır. JICA (Japonya Uluslar arası İşbirliği Ajansı), (1993) Antalya Körfezi’nde yapmış ol-duğu çalışmada toplam 37 familyaya ait 6 tür tespit etmiştir. Bu türler içerisinde, ekonomik ba-lık türleri olarak; zurna balığı (Saurida undosquamis), berlam (Merluccius merluccius), barbunya (Mullus barbatus), tekir (Mullus surmuletus), paşa barbunyası (Upeneus moluccensis), mercan (Dentex macrophthalmus), kupes (Boops boops), istavrit (Trachurus trachurus), izmarit (Spicara smaris), dil (Solea vulgaris) balıkları yer almaktadır. Yapılan çalış-mada bu balık türlerine ek olarak kırlangıç (Trigla lucerna) ve az miktarda dülger de(Zeus faber) yakalanmıştır. Bingel, (1987) Antalya Körfezi yakınlarındaki Göksu Deltası’nda yapmış olduğu çalışmada barbunya ve tekir balıklarının en fazla Ekim ayında avlandığını belirtmiştir. Kır ve ark., (2001) Eylül 1999-Nisan 2000 tarihleri arasındaki çalışmasında değişik av araçları ile 18 familyaya ait 35 tür tespit etmiştir. Kara ve Aktaş (2001), Kır ve ark., (2001) Antalya Körfezi’nde yaptıkları çalışmalar ile bu çalışmanın verileri karşılaştırılmıştır (Tablo 4).

Kara ve Aktaş (2001), Kır ve ark., (2001) ile bu çalışmanın verileri arasında Tablo 4. de görül-düğü gibi farklılıklar vardır. Bu farklılıklar veri-lerin toplanma yöntemlerinden kaynaklanmakta-dır. Şöyle ki, Kara ve Aktaş (2001), Antalya Kör-fezi’nde çalışan 4 trol teknesinin beyanlarına da-yanırken, Kır ve ark., (2001) balıkçılık kooperati-fine gelen trol, fanyalı ağ ve gırgır teknelerinin, av verilerinin toplamını ifade etmektedir. Çalış-mamızda verilerin tür bazında çeşitliliği ve üre-timin düşüklüğü yalnızca trol avını kapsaması trol teknesinde av esnasındaki verilerine dayan-maktadır. Kuşat ve Koca (2009)’ ya göre Eylül 2005 – Aralık 2006 tarihleri arasında Antalya Körfezi’nde çeşitli av araçları ile avlanan balıklar üzerine yapmış oldukları çalışmada, 42 familyaya ait 58 tür bulmuşlardır. Bu türlerden sadece bar-bunya, tekir, istavrit kırlangıç ve zurna balığı ekonomik tür olarak tespit etmişlerdir. Son 8 yıla ait Tüik(2008) verilerine bakıldığında, ekonomik önemi olan bu 12 tür balığın yıllara göre miktar-larında düşme olduğu görülmüştür.

Sonuç

Bu çalışma Ekim 2000-Nisan 2001 tarihleri arasında yapılmış ve Antalya Körfezi’nde 34 fa-milyaya ait 41 tür avlanmış bunlardan sadece 9 familyaya ait 12 türün ticari öneme sahip olduğu belirlenmiştir. Ekonomik balık türlerinin içinde 2 tür Kızıldeniz göçmeni balıklarında yer alması, Antalya Körfezi’ne yeni katılımların sürdüğünü göstermektedir. Barındırdığı zengin tür çeşidi ve yeni katılan Kızıldeniz göçmeni türler nedeniyle uzun süreli izleme çalışmalarının yapılması ge-rekmektedir.

Kaynaklar

1. Aksiray, F., (1987). TürkiyeDenizBaliklariveTayinAnahtari. Istanbul ÜniversitesiRek-törlügü Yay. No: 349, (Genisletilmisbaski), 811s., Istanbul.
2. Bingel F., (1987). DoguAkdeniz’deKiyiBalik-çiligi Av lanlarindaSayisalBalikçilikProjesiKesinRaporu, Proje No: 80070011, ODTÜ ErdemliDenizBilimleriEnstitüsü, 312s.,Erdemli-Içel.
3. Çelikkale, M.S., Düzgünes, E., Okumus, I., (1999). Türkiye Su ÜrünleriSektörüPotan-siyeli, MevcutDurumu, SorunlariveÇözümÖnerileri. Istanbul TicaretOdasiYayin No: 1999-2, 416s., Istanbul.
4. Fischer, W., Bauchot, M.L. Et Schneider, M. (Red.)., (1987). Fisches FAO D’indenttification des EspecesPour les Besoins de la Peche, (Revision 1). Mediterraneeetmer Noire. Zone de Peche 37.2, Vertebres, FAO, 761-1530.
5. JICA (JaponyaUluslararasiIsBirligiAjansi), (1993). Marmara, EgeveAkdeniz‘deDemersalBalikçilikKaynaklariSörvey Ra-poru. TarimveKöyIsleriBakanligi TÜGEM, 579s., Ankara.
6. Kara F.Ö., Aktas M., (2001). AkdenizEndüstri-yelBalikçiligiÜzerineArastirma. TarimveKöyIsleriBakanligiTarimsalArastirmalarGenelMüdürlügü Su ÜrünleriArastirmaEstitüsüMüdürlügü, Seri B, Yayin No: 7, 59s., Bodrum
7. Kir, I., Özan, S.T., Çinar, K., (2001). Antalya Körfezi Ekonomik Baliklarive YogunluklariÜzerineBirArastirma, SüleymandemirelÜniversitesi Fen BilimleriEnstitüDergisi, 5(2): 133-138.
8. Kusat, M., Koca, H.U., (2009). Antalya Kör- fezi’ ndeAvcilikile YakalananBalikTürleriveBunlarinIslenerekDegerlendirilmesi, Bi-yolojiBilimleriArastirmaDergisi, 2(2): 41-47.
9. Mater, S., Meriç, N., (1996). DenizBaliklari. TürkiyeOmurgalilarTürListesi. Proje No: DPT/TBAG¬Çev.Sek.3, NurolMatbaacilik A.S.134-171s. Ankara,
10. Mater, S., Togulga, M., Kaya, M., (1995). LessepsianBalikTürleri’ninTürkiye De-nizleri’ndeDagilimiveEkonomikÖnemi, II. UlusalEkolojiveÇevreKongresiBildi-rileri, 453-462 s., Ankara
11. Nelson, J.S., (1994). Fishes of the World, (3. Press). John Wiley, 523 p. New York
12. Torcu, H., Mater, S., (2000). Lessepsian Fishes Spreading Along the Coasts of the Mediterranean and the Southern Aegean of Turkey, Turkish Journal of Zoology, 24: 139-148.
13. TUIK, (2008). Su ÜrünleriIstatistikleri. T.C. BasbakanlikTürkiyeIstatistikKurumu, An-kara. https://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=47&ust_id=13

773