- (2010) Volume 4, Issue 4
Buket Buşra Gözü*, Heli Komulainen, Paula Hyvönen, Atte von Wright
Mersin Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü, Mersin
University of Eastern Finland, Department of Biosciences, Kuopio-FINLAND
The present research aims to preserve the quality of seafoods by preventing the occurence of Listeria monocytogenes in the salted rainbow trout (Oncorhynchus mykiss, Walbaum, 1792) stored at different Pinosylvin (3,5- dihydroxy-trans- stilbene) which is known as both a fungicide and a bactericide and inhibits the growth of L. monocytogenes was used as a main substance within the scope of the study. The research was performed at the University of Eastern Finland. The development of artificially inoculated L. monocytogenes in samples stored for 21 days at +3, +8ºC, and 9 days at +20ºC was monitored. Pinosylvin was applied superfically on the samples, and the concentrations was 140 μg/ml. The method of TS EN ISO 11290-2 was used for the detection and enumeration of L. monocytogenes. L. monocytogenes was not detected in the uninoculated controls during the follow up period. There was rapid development of L. monocytogenes in Listeria inoculated samples stored at +3 and +8 ºC, while the L. monocytogenes counts were almost remained at the inoculum level in pinosylvin treated samples. At 20ºC, L. monocytogenes in pinosylvin treated samples was resumed growing and reached the level of Listeria inoculated samples. The research findings demonstrated the inhibitory effect of pinosylvin on the development of L. monocytogenes in the samples. The effect was bacteriostatic (preventing the bacterial growth) but not bacteriocidic. In conclusion, under special circumstances, pinosylvin has the potential to be used for the purpose of preserving the quality of seafood.
Rainbow trout, Oncorhynchus mykiss, Listeria monocytogenes, Pinosylvin
İnsan nüfusuna paralel olarak artan gıda ihti-yacının karşılanması için gerçekleştirilen çalış-maların gıda endüstrisinde sebep olduğu hızlı ge-lişmeler; tüketiciye daha kaliteli, güvenli ve sağ-lıklı gıdalar sunulmasını sağlamıştır. Su ürünleri, besleyici değerinin yüksek olması, kolay sindiri-lebilmesi ve dietik özelliği olması açısından tü-keticiler tarafından yoğun bir şekilde talep gören gıdaların başında gelmektedir. Artan ilgi ile bir-likte sektörde çalışan ve su ürünlerini tüketen insanlar, zoonoz hastalıklar başta olmak üzere halk sağlığını ciddi bir şekilde tehdit eden sorun-lar ile karşılaşmaya başlamışlardır (Türk ve Ya-banlı, 2006).
Listeria monocytogenes, 1929’dan beri in-sanlarda patojen, 1981’den beri ise gıda kaynaklı patojen olarak tanımlanan bir bakteridir. L. monocytogenes insanlarda listeriosis adı verilen gıda kaynaklı enfeksiyonlara neden olmaktadır. Çeşitli çiğ tüketilen sebzeler, süt ve süt ürünleri ile et ürünleri L. monocytogenes’in görüldüğü gıdalar arasında yer almaktadır (Tosun ve Alakovuk, 2006).
L. monocytogenes, küçük 0.5 μm çapında, 1-2 μm uzunluğunda, gram (+), aerobik ve fakültatif anaerobik, hareketli, katalaz pozitif, oksidaz ne-gatif, kısa zincirli kokobasil veya bazen flamentöz şekilli bir bakteridir. Optimal gelişim sıcaklığı 30-37 ºC arasında değişmekte olup; -0.4-1 ºC’den 45-50 ºC’ye kadar ki sıcaklıklarda gelişim gösterebilmektedir. L. monocytogenes yüksek tuz konsantrasyonlarında hatta oksijenli ya da oksijensiz dondurucu sıcaklıklarda bile ço-ğalabilmektedir (Miettinen, 2006; Türk, 2009).
L. monocytogenes’in neden olduğu gıda kay-naklı Listeriosis vakalarının %30’unun ölümle sonuçlanması gıda kaynaklı hastalık etkenleri arasında bakterinin önemini arttırmaktadır. Listeriosis merkezi sinir sistemini etkilemekte, menenjit ve septisemilere neden olmaktadır (Türk, 2009).
Türkiye’de Türk Gıda Kodeksi tarafından 17. 03. 2001 tarihli 24345 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği’ne göre et ve et ürünlerinin 25 gramında L. monocytogenes bulunmaması gerekmektedir. Farklı kriterlerin bulunması veya bazı ülkelerde L. monocytogenes için bir kriter bulunmayışı bu mikroorganizmanın halk sağlığı açısından tehli-kesinin yeterince anlaşılmamasına neden olmak-tadır (Anonim, 2000).
L. monocytogenes, taze, dondurulmuş, du-manlanmış ve kurutularak tuzlanmış su ürünle-rinden izole edilmiş olup; çoğunlukla uzun raf ömrüne sahip dondurulmuş ürünlerde ve az pişmiş; ya da hiç pişmemiş gıdalarda bulunmaktadır. Yetersiz pişmiş, işleme esnasında kontamine ol-muş kabuklular ve soğuk dumanlanmış balıklar L. monocytogenes’in görüldüğü gıdalar arasında yer almaktadır (Bremer ve ark., 2003).
Gravad olarak adlandırılan şeker ve tuz ile muamele edilmiş balık ürünleri özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinde geleneksel olarak çok popüler olan ürünlerdir. Bu ürünler ısıl işlem olmaksızın tüketilen, %3-6 tuz içeriği ve pH>5 ile karakte-rize edilen tüketime hazır ürünlerdir. Finlan-diya’da salmon (Salmo salar), beyaz balık (Coregenus lavaretus) ve gökkuşağı alabalığı (Oncorhyncus mykiss) gravad yapımında yaygın olarak kullanılan türlerdir (Lyhs ve ark., 2001).
Tham ve ark. (2000) tarafından gravad gökku-şağı alabalığında L. monocytogenes’ in gelişim oranının %21-27 olduğu bildirilmiştir. Aynı araştırmacılar bu ürünlerin son tüketim tarihinin genellikle üretim tarihinden itibaren 3-6 hafta ol-duğunu, bazen ürün soğuk bir ortamda olsa bile, başlangıçta düşük seviyelerde olan L. monocytogenes seviyesinin tüketim gününe kadar yüksek seviyelere ulaşabileceğini belirtmişlerdir.
Pinosylvin (3,5- dihidroxy-trans-stilbene) do-ğal bir ürün olan propoliste bulunan kimyasal maddelerden biridir. Propolis bal arıları tarafın-dan ağaçların kozalak ve kabuklarından, bitkile-rin tomurcuk ve filizlerinden toplanan çeşitli yağlar, polenler, özel reçine ve mumsu maddele-rin karışımından oluşan; çok kuvvetli antiviral, antibakteriyel, antifungal etkiye sahip yapışkan bir maddedir. Propolisin yoğun olarak toplandığı bitki çeşitleri bölgeye ve mevsime göre değiş-mektedir. Bal arıları için; Pinus spp (Çam) reçi-neleri, Betula spp (Hus), Popolus spp (Kavak ve türleri), Aesculus hippocastonum (At kestanesi), Salix spp (Söğüt), Alnus spp (Kızıl Ağaç ), Abies spp (Köknar), Prunus spp (Erik), Ulmus spp (Kara Ağaç), Quercus spp (Meşe), Froxinus excelsior (Dişbudak) bitki türleri önemli propolis kaynaklarını oluşturmaktadır (Kumova ve ark., 2002; Tekeli, 2007).
Välimaa ve ark. (2007) yapmış oldukları ça-lışmalarında Pinus türlerinden elde edilen bütün ağaç budağı ekstraktlarının gram pozitif patojenik bakteriler olan; Bacillus cereus ve Listeria monocytogenes üzerinde güçlü bir kısıtlayıcı etki gösterdiğini, Staphylococcus aureus’a karşı öl-çülü bir engelleme gösterdiğini tespit etmişlerdir.
Pinosylvin (3,5- dihidroxy-trans-stilbene) çam ağaçlarından toplanan propiliste bulunan doğal bir stilbene olup fungisit, bakterisit etki gösteren antibiyotik özelliğinin yanı sıra antioksidan özel-liği de bulunan ve L. monocytogenes’in gelişi-mini önemli ölçüde engelleyen bir maddedir (Park ve ark., 2004). Pinosylvin henüz gıdalarda katkı maddesi olarak kullanılmamaktadır. Gıda endüstrisinde gıda katkı maddesi olarak kullanı-mının araştırılması oldukça yeni bir konu olup, güvenli bir şekilde gıdalara uygulanabilmesi için toksik etkileri ile ilgili geniş kapsamlı çalışmala-rın yapılması gerekmektedir.
Son yıllarda yapılan çalışmalarda pinosylvinin antimikrobiyal özelliklerinden dolayı paketleme endüstrisinde kullanılabileceği belirtilmesine kar-şın; suda düşük çözünürlüğe sahip olması, farklı ajanlar aracılığı ile okside olabilmesi ve oksijen-siz ortamda gerçekleşen reaksiyonlara eğilimi, gıda paketleme filmlerinde aktif olarak kullanı-mını kısıtlamaktadır. Bu olumsuzlukların önlene-bilmesi ve pinosylvinin gıda paketleme endüstri-sinde kullanılabilmesi için farklı tipteki mole-küller, örneğin siklodekstrinler, ile kompleksler oluşturması sağlanarak kullanıma uygun hale ge-tirilmesi gerekmektedir (Lopez-Nicolas ve ark., 2009).
Su ürünlerinin kalitesinin korunması odaklı bu araştırma, farklı sıcaklıklarda depolanan, tuzlan-mış gökkuşağı alabalıklarında (Oncorhynchus mykiss, Walbaum, 1792) görülebilen L. monocytogenes'in gelişiminin engellenmesini amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında ana madde olarak, pinosylvin (3,5- dihydroxy- trans- stilbene) maddesi kullanılmıştır.
Finlandiya’daki Doğu Finlandiya Üniversi-tesi’nde gerçekleştirilen çalışmada ham materyal olarak Apetit Kala adlı su ürünleri işleme fabri-kasından temin edilen yaklaşık 2.5 kg tuzlanmış gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss, Walbaum, 1792) kullanılmıştır. Denemede ha-zırlanan örneklere L. monocytogenes kültürü ile pinosylvin ilave edilmiş; ardından örnekler farklı sıcaklıklarda depolanmışlardır.
Listeria monocytogenes Kültürünün Hazır-lanması:
Listeria kültürünün hazırlanması için Doğu Finlandiya Üniversitesi Gıda Mikrobiyolojisi Laboratuvar’ında gökkuşağı alabalığından (Oncorhyncus mykiss) izole edilmiş olan ve 1.2x108 kob/ml L. monocytogenes içeren stok kültürden 1 loop alınarak, içerisinde 10 ml Tryptone Soy Broth (LAB 205 kodlu Lab M marka) bulunan falcon tüpüne eklenmiş, tüp vorteks de karıştırılmış ve 37ºC’ de 16 saat inkübasyona bırakılmıştır.
Daha sonra bu kültürden; 10-1, 10-2 ve 10-3 lük Listeria dilüsyonları oluşturulmuştur. 10-3 lük Listeria dilüsyonundan 6 ml alınıp, 6 ml %0.9 luk NaCl solüsyonuna eklenerek, örneklere aşılana-cak olan ve 1000 kob/g L. monocytogenes içeren Listeria kültürü hazırlanmıştır.
Pinosylvin’in Hazırlanması:
Yapılan ön denemeler sonucunda örneklere ilave edilecek pinosylvin konsantrasyonu 140 μg/ml olarak belirlenmiştir. Bu konsantrasyonun hazırlanabilmesi için, 0.98 mg pinosylvin (3,5- dihydroxy-trans-stilbene) 14.07 ml etanolde çö-zülmüştür. Hazırlanan pinosylvin bir otomatik pipet yardımıyla 50 g örneğin tüm yüzeyini kap-layacak şekilde yüzeysel olarak uygulanmıştır.
Örneklerin Hazırlanması:
Bütün halde laboratuvara getirilen tuzlanmış gökkuşağı alabalığı, 50 gramlık parçalar halinde vakum poşetlerine konulmuştur. Çalışma için 3 farklı örnek grubu oluşturulmuştur. 1. grup ör-nekler kontrol grubu olup, bu gruptaki örneklere herhangi bir aşılama yapılmamıştır. 2. grup Listeria aşılanan örnek grubu olup, bu örneklerin yüzeyine 0.83 ml Listeria (yaklaşık olarak 1000 kob/g Listeria) kültürü aşılanmıştır. 3. grubu oluşturan Pinosylvin + Listeria aşılanmış örnek-lerin yüzeyine; önce 1 ml pinosylvin ardından 0.83 ml Listeria kültürü aşılanmıştır. Ardından vakum poşetlerindeki örnekler vakumlandıktan sonra; +3 ve + 8 ºC’de 21 gün; + 20 ºC’de 9 gün depolanmışlardır.
Örneklerin Mikrobiyolojik Analizi:
Çalışma, her örnek grubu için 3 tekrarlı olarak yürütülmüştür. Mikrobiyolojik ekim günlerinde vakumlanmış örneklerden, 10’ar g 3 farklı stomacher poşetine tartılmış, örneklerin üzerine 90 ml %0.1’lik peptonlu su ilave edilerek 30 sa-niye, Seward marka stomacherde homojenize edilip, hasar görmüş hücrelerin aktivite kazan-maları için, 1 saat oda sıcaklığında (20 ºC) inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyonun ardın-dan mikrobiyolojik analizler için seri dilüsyonlar hazırlanıp Palcam (HAL010 kodlu Lab M marka) ve Harlequin agar (LAB148-A kodlu Lab M marka) besi yerlerine standart sürme yöntemiyle ekimler yapılmıştır. Ekim yapılan petriler 37 ºC’ de 48 saat inkübatörde tutulduktan sonra L. monocytogenes kolonileri sayılmıştır. L. monocytogenes’in aranması ve sayımında TS EN ISO 11290-2 metodu kullanılmıştır (Anonymous, 1996).
İstatistiki Analizler:
Her grupta, depolama süresinin L. monocytogenes sayım sonuçları üzerine etkisi, analiz verilerinin varyans analizi için yeterli ol-maması nedeniyle, günlere göre L. monocytogenes sayısındaki farklılık Freidman testi ve Wilcoxon sing rank testleri ile incelen-miştir. Analizler Medcalc 10.4.4 programı kulla-nılarak yapılmış ve ≤P0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir.
Çalışmada, depolama süresince herhangi bir aşılama yapılmayan kontrol grubu örneklerde her üç sıcaklıkta da L. monocytogenes gelişimi gö-rülmemiştir.
Deneme başlangıcında Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış her iki gruba da 1000 kob/g Listeria içeren kültür aşılanmış ve örnekler aşı-lama işleminden 4 saat sonra 0. gün L. monocytogenes sayılarının belirlenmesi için ana-lize alınmıştır. Analiz sonucunda Pinosylvin + Listeria örneklerindeki L. monocytogenes sayısı, Listeria aşılanmış olan gruptan bir logaritmik devre daha düşük bulunmuş, bu farklılığın ne-deni; örneklere yüzeysel olarak aşılanan L. monocytogenes’in tüm örnek yüzeyine eşit olarak uygulanamamasından kaynaklandığı şeklinde dü-şünülmüştür.
+3 ºC’de depolanan Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış örnek gruplarında yapılan ista-tistiki analiz sonucunda, her iki grupta da farklı depolama sürelerinde elde edilen L. monocytogenes sayım sonuçları arasında önemli farklılık (≥P0.05) olmadığı belirlenmiştir. Ay-rıca her analiz günü için Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış örnek grupları arasında yapılan ikili karşılaştırmalarda da önemli farklılık (≥P0.05) bulunmamıştır (Tablo 1).
Tablo 1. +3 ºC’de Depolanan Örneklerde L. monocytogenes (log kob/g ± Standart sapma)’ in Gelişimi
Table 1. The Growth of L. monocytogenes (log cfu/g ± Standard deviation) In Samples Stored at +3 °C
+3 ºC’de depolanan Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış örnek gruplarında, L. monocytogenes sayısında fazla bir değişimin ol-madığı ve her iki grupta da L. monocytogenes se-viyesinin başlangıçta aşılanan seviyeye yakın bir değerde kaldığı gözlenmiştir.
+8 ºC’de depolanan örnek gruplarında günler ile L. monocytogenes sayım sonuçları arasında istatistiki analizler yapıldığında Pinosylvin + Listeria aşılanmış grupta istatikselsel bir farklılık olmadığı (≥P0.05) tespit edilmiştir. Buna karşı-lık Listeria aşılanmış grupta, günler ile L. monocytogenes sayım sonuçları arasında istatis-tiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu (≤P 0.05) belirlenmiştir (Tablo 2).
Tablo 2. +8 ºC’de Depolanan Örneklerde L. monocytogenes (log kob/g ± Standart sapma)’in Gelişimi
Table 2. The Growth of L. monocytogenes (log cfu/g ± Standard deviation) In Samples Stored at +8 °C
Çalışma süresince +8 ºC’de depolanan Listeria aşılanmış örneklerde, L. monocytogenes’in hızlı bir gelişim gösterdiği; Pinosylvin + Listeria aşılanmış örneklerde ise L. monocytogenes’in gelişiminde önemli bir deği-şiklik olmadığı ve L. monocytogenes sayısının hemen hemen aşılanan seviyede kaldığı tespit edilmiştir.
Listeria aşılanan örnek grubunda depolamanın 7. ve 14. günlerinde L. monocytogenes gelişimin hızlı olduğu; 14. günden sonra durağan faza geçmeye başladığı gözlenmiştir.
+3 ve +8 ºC’de depolanan örneklerde; Listeria aşılanan grupla, Pinosylvin + Listeria aşılanan grup karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel bir farklılık olmamasına (≥P0.05) rağmen L. monocytogenes gelişiminin her iki sıcaklıkta da Listeria aşılanan grupta daha fazla olduğu belir-lenmiştir.
+20 ºC’de depolanan kontrol grubu örnekle-rinde, +3 ve +8 ºC’de depolanan örneklere benzer şekilde depolama sürecinde L. monocytogenes gelişimi gözlenmemiştir. +20 ºC’de depolanan Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış grup-larda ise, günler ile L. monocytogenes sayım so-nuçları arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki olduğu (≤P 0.05) tespit edilmiştir (Tablo 3).
Tablo 3. +20 ºC’de Depolanan Örneklerde L. monocytogenes (log kob/g ± Standart sapma)’in Geli-şimi
Table 3. The Growth of L. monocytogenes (log cfu/g ± Standard deviation) In Samples Stored at +20 °C
Çalışmada +20 ºC’de Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış örneklerde, test edilen diğer sıcaklıklardan (+3 ve +8 ºC) farklı olarak, baş-langıçta sırası ile 3.83 ± 0.14 ve 2.83 ± 0.07 log kob/g olan L. monocytogenes sayısının 6 günlük depolama süresi sonunda, Listeria aşılanmış ör-neklerde 8.58 ± 0.02 log kob/g ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış örneklerde ise 7.46 ± 0.41 log kob/g’a ulaştığı gözlenmiştir.
Listeria aşılanmış örneklerde, L. monocytogenes’in ilk 3 gündeki gelişiminin ya-vaş olduğu, daha sonraki günlerde ise daha hızlı bir artış olduğu tespit edilmiştir.
6. günde her iki örnek grubunda L. monocytogenes’in gelişiminin hızlı bir artış gös-terdiği ve bu artışın Listeria aşılanmış örneklerde daha fazla olduğu belirlenmiştir.
9. günde ise, her iki örnek grubunda L. monocytogenes gelişiminde azalış olduğu ve bu azalışın Pinosylvin + Listeria aşılanmış örnek-lerde daha fazla olduğu gözlenmiştir.
Çalışma süresince herhangi bir aşılama ya-pılmayan kontrol gruplarında L. monocytogenes tespit edilmemiştir. +3 ºC’de Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış örneklerde L. monocytogenes sayısı aşılanan seviyede sabit ka-lırken, +8 ºC’de depolanan L. monocytogenes aşılanmış örneklerde, L. monocytogenes’in hızlı bir gelişim gösterdiği; Pinosylvin + Listeria aşı-lanmış örneklerde ise L. monocytogenes sayısının hemen hemen aşılanan seviyede kaldığı belirlen-miştir. +20 ºC’de ise Pinosylvin + Listeria aşı-lanmış örneklerde L. monocytogenes sayısının sürekli artış gösterdiği ve depolamanın 3. gü-nünde sadece L. monocytogenes aşılanan örnekle-rin seviyesine ulaştığı gözlenmiştir.
Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış ör-nekler gruplarına deneme başlangıcında, aynı L. monocytogenes çalışma süspansiyonundan eşit miktarda eklenmiş olmasına karşın Pinosylvin + Listeria aşılanmış gruplarda başlangıç L. monocytogenes sayısı daha düşük bulunmuştur. Pinosylvin + Listeria aşılanmış gruplarda L. monocytogenes başlangıç düzeyinin Listeria aşı-lanmış gruptan düşük olması deneme hatası ola-rak değerlendirilmekle birlikte, üç tekerrürlü ola-rak yürütülen bu çalışmada Pinosylvin + Listeria aşılanmış örneklerdeki başlangıç düzeyindeki çok düşük (0.07) standart sapma değeri pinosylvin ilavesinin başlangıçta L. monocytogenes gelişi-mini kısmen de olsa etkilediğini düşündürmüştür. Dolayısıyla, +3 ve +8 ºC’lerdeki Listeria ve Pinosylvin + Listeria aşılanmış örnek grupları birbirleri karşılaştırıldıklarında, her iki depolama sıcaklığında da Pinosylvin + Listeria aşılanmış örnek grubundaki gelişimin; Listeria aşılanmış örnek grubundan daha düşük olduğu belirlenmiş-tir. Çalışmada ayrıca, antibakteriyel etkisi çeşitli çalışmalarla gösterilmiş pinosylvinin, vakumla paketlenen gravad gökkuşağı alabalıklarında kullanımının +8 ºC’deki depolama sıcaklığında L. Monocytogenes’ in gelişimini durdurduğu göz-lenmiştir. +20 ºC’deki sonuçlar incelendiğinde ise; L. monocytogenes gelişiminin çok yüksek seviyede olduğu ve pinosylvinin bu sıcaklıkta L. monocytogenes üzerinde önemli bir etkiye sahip olmadığı tespit edilmiştir.
Araştırma bulguları, örneklerde L. monocytogenes’in gelişimi üzerinde pinosylvinin engelleyici etkisi olduğunu göstermiştir. Pinosylvinin bakteriyel gelişimi önleyici etkisi tespit edilmiş olup bakterileri öldürücü etkisi gözlenmemiştir. Bu çerçevede; pinosylvin uygu-lamasının soğukta depolanmış su ürünlerinin ka-litesinin korunması amacıyla kullanılabilecek bir potansiyele sahip olduğu belirlenmiştir.
Gravad ve soğuk tütsülenmiş gökkuşağı ala-balıklarında L. monocytogenes ile ilgili yapılmış olan çalışmalar, bu ürünlerin L. monocytogenes gelişimi açısından riskli ürünler olduğunu gös-termiştir. Buna ek olarak bu ürünlerde üretimden tüketim zamanına kadar L. monocytogenes geli-şiminin yüksek seviyelere ulaşma riskinden kaçı-nılmasının son derece önemli olduğu belirtilmiş-tir (Tham ve ark., 2000).
Vakumla paketlenen gravad balık, başlangıçta çok düşük bir miktarda L. monocytogenes ile kontamine olmuş ise, ürünün tüketim gününe ka-dar üründeki bakteri sayısı çok daha yüksek se-viyelere ulaşabilmektedir. Bunun yanı sıra tüketi-cilerin bazı zamanlar tüketime hazır gıdaları son tüketim tarihinden daha uzun bir süre buzdolabı koşullarında saklaması da L. monocytogenes’in gelişimine neden olmaktadır (Peiris ve ark., 2009). Çok düşük seviyelerde pinosylvin kulla-nımı buzdolabı koşullarında L. monocytogenes sayısının yükselmesini sınırlayacağı gibi, tüketici kaynaklı tüketim hatalarının az da olsa önüne ge-çilmesini sağlayacaktır.
Anonim, (2000). Türk Gıda Kodeksi Yönetme-liği. Resmi Gazete No. 24345, Tarih: 17.03.2001.
Anonim, (1996). Microbiology of food and animal feeding stuffs – Horizontal method for the detection and enumeration of Listeria monocytogenes – Part 2: Enumeration method.
Bremer, P.J., Fletcher, G.C., Osborne, C., (2003). Listeria monocytogenes In Seafood, Technical Report, New Zealand Institute for Crop & Food Research Limited A Crown Research Institute, 13 pp.
Kumova, U., Korkmaz, A., Avcı, B.C., Ceyran, G., (2002). Önemli bir arı ürünü: Propolis, Uludağ Arıcılık Dergisi, 10-23.
Lopez-Nicolas J.M., Rodriguez-Bonilla, P., Garcia-Carmona, F., (2009). Complexation of pinosylvin, an analogue of resveratrol with high antifungal and antimicrobial activity, by different types of cyclodextrins, Journal of Agricutural and Food Chemistry, 57: 10175-10180. doi:10.1021/jf902519d
Lyhs, U., Lahtinen, J., Fredriksson-Ahomaa, M., Hyytia-Trees, E., Elfing, K., Korkeala, H., (2001). Microbiological quality and shelf-life of vacuum-packaged ‘gravad’ rainbow trout stored at 3 and 8˚C, International Journal of Food Microbiology, 70: 221-230. doi:10.1016/S0168-1605(01)00548-7
Miettinen, H., (2006). Listeria monocyotgenes in fish farming and processing, Academic Dissertation, Supervising Professor Korkeala Hannu, University of Helsinki Department of Food and Environmental Hygiene Faculty of Veterinary Medicine, Helsinki, Finland.
Park, E.J., Min, H.Y., Ahn, Y.H., Bae, C.M., Pyee, J.H., Lee, S.K., (2004). Synthesis and inhibitory effects of pinosylvin derivatives on prostaglandin E2 production in lipopolysaccharide-induced Mouse macrophage cells, Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 14: 5895-5898. doi:10.1016/j.bmcl.2004.09.022
Peiris, I.P., Lopez-Valladares, G., Parihar, V. S., Helmersson, S., Barbuddhe, S., Tham, W., Danielsson-Tham, M.L., (2009). Gravad (Gravlax) and cold-smoked salmon, still a potential source of listeriosis, Inc. Journal of Foodservice, 20: 15-20. doi:10.1111/j.1748-0159.2008.00118.x
Tekeli, A. (2007). Etlik civciv rasyonlarında do-ğal büyüme uyarıcı olarak bitkisel ekstraktların ve propolisin kullanım olanak-ları, Doktora tezi, Danışman Kutlu, H.R., Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Ensti-tüsü, Adana.
Tham, W., Ericsson, H., Loncarevic S., Unnerstad H., Danielsson-Tham, M.-L., (2000). Lessons from an outbreak of listeriosis related to vacuum-packed gravad and cold-smoked fish, International Journal of Food Microbiology, 62: 173-175. doi:10.1016/S0168-1605(00)00332-9
Tosun, Y., Alakovuk, D.Ü., (2007). Su ürünle-rinde risk faktörü: Listeria monocytogenes tehlikesi, Dünya Gıda Dergisi, 4: 78-82.
Türk, N., Yabanlı, M. (2006). Balık, balıkçılık ürünleri ve insan sağlığı. I. Türkiye Zoonotik Hastalıkları Sempozyumu, 151-161, Ankara.
Türk, N., (2009). Balık ve balıkçılık ürünleri zoonozlar, https://www.vhs-izmir.org/vhs_vph/makaleler/zoonozlar/balik_ve_balikcilik_urunlarinde_zoonozlar.ppt (Erişim Tarihi: 26.03.2009).
Välimaa, A. L., Honkalampi-Hämäläinen, U., Pietarinen, S. Willför, S., Holmbom B., von Wright, A., (2007). Antimicrobial and cytotoxic knotwood extracts and related pure compounds and their effects on food-associated microorganisms, International Journal of Food Microbiology, 115: 235-243. doi:10.1016/j.ijfoodmicro.2006.10.031
