Journal of FisheriesSciences.com

Keywords

Fish, Fish feed, Probiotics, Enzymes, Plant feed additives

Giriş

Ülkemizde ve dünyada su ürünleri yetiştiri-ciliği üretim miktarları giderek artmaktadır. Yetiştiricilik yoluyla elde edilen su ürünleri miktarı Dünya’da yaklaşık 66 milyon tona, Tü-rkiye’de ise 212 bin tona ulaşmıştır (FAO, 2013). Yetiştiricilik faaliyetinin birçok safha-sında balıklar aşırı stok yoğunluğu, uygun ol-mayan su kalitesi ve yetersiz beslenme gibi birçok olumsuz koşuldan etkilenmektedir. Ye-tiştiricilikte bu durumların önlenmesi veya et-kilerinin azaltılması için çeşitli kimyasallar (antibiyotikler, hormonlar) kullanılmaktadır. Ancak kimyasalların çevreye, balıklara ve ba-lıkların tüketimi sonucu insanlara verebileceği zararlar balık yetiştiriciliği açısından istenme-yen bir durumdur (Harikrishnan ve ark., 2011). Hastalıkların önlenmesinde yaygın olarak kul-lanılan antibiyotikler ve sentetik kimyasallar ekonomik kayıpların yanı sıra çevre ve tüketici tarafından istenmeyen kimyasal kullanımına neden olmaktadır (Yıldırım ve Okumuş, 2004). Ayrıca antibiyotik kullanımı sindirim siste-mindeki zararlı mikroorganizmalarla birlikte yararlı mikroorganizmalarında ölümüne sebep olabilmektedir (Sarıca, 1999). Bu nedenle gü-nümüzde üretimi arttırmak ve hastalıklarla mücadele edebilmek amacıyla kullanılan katkı maddeleri yerlerini organik ürünlere veya ba-lıklarda kalıntı bırakmayan kimyasalların kul-lanımına bırakmaktadır. Tarım ve hayvancılık alanında bu tür çalışmalar yapılmakta ve olum-lu sonuçlar elde edilmektedir. Su ürünleri de bu alandan uzak kalmamış, kimyasal kullanı-mına alternatif olarak deniz yosunları, probiyo-tikler, bakteri bileşikleri, enzimler ve bitki ekstraktları gibi birçok madde çalışmalarda kullanılmıştır (Bagni ve ark., 2005; Bonaldo ve ark., 2007; Yıldırım ve ark., 2009).

Probiyotikler

Probiyotikler, sindirim kanalında bulunan patojenik mikroorganizmaların üremesini ve zararlı etkilerini önlemek ve bu yolla yemden yararlanmayı arttırmak için kullanılan yem katkı maddeleridir. Su ürünleri alanında kulla-nılacak olan probiyotikler patojen olmamalı ve toksik madde üretmemeli, kolay ve hızlı üre-yebilmeli, depolama sırasında canlılığını koru-yabilmeli, yemin yapısındaki besin maddeleri ile etkileşiminin yüksek olmalı ve bağırsak lü-meninde yeterli miktarda koloni oluşturabilme-lidir. Su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılan başlıca probiyotikler Lactobacillus rhamnosus ve Carnobacterium’dur (Yalçın ve ark., 1996). Robertson ve ark., (2000) Carnobacterium spp. ‘nin A. hyfrophila, A. salmonicida, Flavobac-terium psychrophilum, Photobacterium damse-la, Streptococcus milleri, Vibrio anguillarum ve V. ordalii’ye karşı direnç gösterdiğini be-lirtmiştir. Pseudomonas flourescens türü pro-biyotiğin, patojenik V. anguillarum türü ile en-fekte edilmiş gökkuşağı alabalıklarında ölüm oranını azalttığı bildirilmiştir (Gram ve ark., 1999). Nikoskelainen ve ark., (2001) Lactoba-cillus ve Carnobacterium cinsi probiyotik bak-terilerin gökkuşağı alabalıklarında frunkulosis hastalıklarına karşı direnci arttırdığını ve bü-yümeyi desteklediğini belirtmişlerdir. Probi-yotiklerle yapılan çalışmalar dikkate alındığın-da bu maddelerin su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanımının yetiştiriciliği yapılan balıkların yemden yararlanma, canlı ağırlık artışı ve im-mün sistem üzerinde olumlu etkileri olduğu belirlenmiştir ( Salinas ve ark., 2005; Kumar ve ark., 2006; Bagheri ve ark., 2008). Dhanaraj ve ark., (2010) bira mayası S. cervisiae eklenen yemlerle beslenen sazan balıklarının kontrol grubuna göre daha iyi büyüdüğünü belirtmiştir. Querioz & Boyd (1998) ve Gatesoupe (1991) yayın balığı ve kalkan yavrularının yemlerine ilave edilen probiyotiklerin büyümede kesin bir rol oynadığını yaptıkları çalışmalarla ortaya koymuşlardır. Wang, (2007) 10 g/kg olacak şekilde Rhodobacter sphaeroides ve Bacillus coagulans türü probiyotik bakterilerin karides yemlerinde kullanılmasının üreme ve büyüme üzerinde olumlu etkiler gösterdiğini bildirmiş-tir. Bacillus türü probiyotik bakterilerden olu-şan bir karışım (B. subtilis, B. licheniformis, B. pumilus) çipura balıklarının larval dönemlerin-de yaşama, büyüme oranı ve genel sağlık du-rumlarında iyileştirme sağlamıştır (Avella ve ark., 2010). Bu çalışmanın sonuçlarına dayana-rak probiyotik kullanımı çipura balığının sür-dürülebilir yetiştiriciliği açısından önemli bu-lunmaktadır. Benzer sonuçlar japon pisi balı-ğında da Lactobacillus plantarum, Lactobacil-lus acidophilus, Lactobacillus sakei, Bacillus subtilis, ve Saccharomyces cerevisiae gibi bak-terilerin bireysel veya karma olarak kullanıl-dıklarında da elde edilmiştir (Harikrishnan veark., 2011). Yetiştiricilik sektörü hızlı bir yük-seliş içindedir. Kısa zamanda sağlıklı, karlı ve çevre üzerinde olumsuz etki yaratmayan üre-tim yapmak için probiyotiklerin kullanımının yaygınlaşması gerekmektedir.

Enzimler

Yapılan birçok çalışmada bitkisel protein kaynaklarının balık yemlerinde protein kaynağı olarak kullanılabilecek potansiyele sahip ol-dukları görülmüştür (Kissil ve ark., 2000; Pere-ira and Oliva-Teles 2002; Hernandez ve ark., 2007; Martinez-Llorens ve ark., 2007; Bilgin, 2007; Yiğit ve ark., 2012). Bitkisel protein kaynaklarının sahip oldukları anti besinsel fak-törlerden dolayı balık yemlerinde kullanım oranları sınırlıdır (Krogdahl ve ark., 2005; Yi-ğit ve ark., 2012). Bitkisel kaynaklı yem ham-maddelerinin balık yemlerinde kullanım oran-larının arttırılması için son yıllarda yemlere bu hammaddelerin sindirilebilirliğini arttıran en-zimler ilave edilmektedir (Cavero, 2004). En-zimler, canlı vücudunda kimyasal reaksiyonla-rın gerçekleşmesinde görevli katalizörlerdir. Endojen enzimler sindirim sisteminde canlılar veya mikroorganizmalar tarafından üretilmekte fakat sindirilebilirliği zor olan bileşiklerin par-çalanmasında yetersiz kalmaktadır Bu nedenle, eksojen enzimler ile yemlerin sindirilebilirliği-ni arttırma çalışmaları hız kazanmıştır. Su ürünleri karma yem endüstrisinde kullanılan enzimlerin başında fitaz, karbohidraz, proteaz ve lipaz enzimleri gelmektedir. Yem maliyeti yetiştiricilik tesislerinin en büyük giderini oluşturduğu düşünüldüğünde ekonomik yem üretimi kaçınılmazdır, ekonomik yem üretimi de ucuz bitkisel protein kaynakların yemlerde kullanılması ile mümkün olacaktır. Bitkisel protein kaynaklarının sindirilmesini kolaylaştı-ran enzimlerin yemlere ilavesi 1 ton yemde 8 TL gibi düşük ilave masraf getirmektedir (Yi-ğit ve Koca, 2011). Ogunkaya ve ark., (2006) gökkuşağı alabalıklarının soya bazlı yemlerine ksilanaz, amilaz, selülaz, proteaz ve β-glukanaz enzimlerinden oluşan karışım ilave etmişler çalışma sonucunda balıkların büyüme performanslarının enzim ilavesinden etkilen-mediğini fakat değişen dışkı yapısıyla çevre kirliliğinin azaltılabileceğini belirtmişlerdir. Proteaz ve lipaz ilavesi yem sindirilebilirliğini arttırmaktadır (Cavero, 2004). Buchanan ve ark., (1997) %20 ve %60 kanola küspesi içeren yemlerle beslenen karideslerin yemlerine %0.25 oranında enzim ilavesiyle %60 oranında kanola küspesi içeren yemle beslenen balıkla-rın diğer gruplarla beslenen balıklarla karşılaş-tırıldığında daha iyi büyüdüğünü tespit etmiş-lerdir. Kanola ve bezelye içeren alabalık yem-lerine proteaz enziminin ilavesi kuru madde sindirilebilirliğini arttırmaktadır (Drew ve ark., 2005). Balık yemlerinde kullanılan bitkisel yem hammaddelerinin etkin bir şekilde kulla-nımını arttırmak için enzim kullanılmasının olumlu sonuçlar verdiği yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Ayrıca enzim kullanımı ile birlikte çevreye daha az artık bırakılarak çevreye olan zararın azaldığı da yapılan çalış-malarda belirtilmiştir.

Bitkisel Yem Katkı Maddeleri

Son yıllarda katkı maddesi olarak araştırıcı-lar tarafından dikkat çeken diğer bir katkı maddesi de insanda görülen hastalıkların teda-visinde ve önlenmesinde kullanılan bitki ve bitki ekstraktlarıdır. Bitkisel kaynakların poli-peptitleri, fenolikleri, polifenolikleri, terpono-idleri, quinonları, lektinleri ve alkoloidleri içermesi nedeniyle su ürünleri yetiştiriciliğinde antibiyotik ve diğer sentetik kimyasalların ye-rine kullanılabilmektedirler (Citarasu, 2010). Bitkilerin ve bitki ekstraktlarının etki meka-nizmalarının yapılarında bulunan flavonoid ve glukozinolat gibi bioaktif bileşiklerden kay-naklandığı ve bu bileşiklerin antioksidant ve antibiyotik etkiye sahip olduğu belirtilmekte-dir. Bitkilerin ve bitki ekstraktlarının balıklarda büyüme, iştah ve hastalıklara karşı direnç ka-zanmaları üzerine birçok çalışma yapılmıştır (Yılmaz ve ark., 2012; Uluköy ve ark., 2009; Harikrishnan ve ark., 2009; Yin ve ark., 2009; Zilberg ve ark., 2010; Kirubakaran ve ark., 2010). Bitkilerin ve bitki ekstraktlarının balık-ların büyüme performansına olumlu etkileri yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Sha-laby ve ark., (2006) Oreochromis niloticus ba-lıklarının yemlerinde %3 oranında kullanılan sarımsağın spesifik büyüme oranında ve pro-tein verimlilik oranında artışa neden olduğunu bildirmişlerdir. Başka bir tilapya türü olan Oreochromis aereus balıklarının yemlerinde 100 mg/kg olacak şekilde çayır üçgülü kalla-nılmasının büyüme performansı ve yem değer-lendirme oranını iyileştirdiği belirtilmiştir (Tu-ran, 2006). Benzer bir şekilde Oreochomis ni-loticus balıklarının yemlerine %1 çemen ilave-siyle büyüme performansında artış ve yem de-ğerlendirme oranında azalma tespit edilmiştir (Mostafa ve ark., 2009). Dünyada yetiştiriciliği yoğun olarak yapılan gökkuşağı alabalığı yem-lerine %1 oranında kullanılan acı bakla, lupen ve ısırgan otunun büyüme performansına ve hastalıklara karşı dirençlerinde artış tespit edilmiştir (Awad, 2010). Yılmaz (2011), levrek balıklarının yemlerinde % 1 oranında kekik, biberiye ve çemen ilavesinin hematolojik, im-münolojik, biyokimyasal parametreler ve bi-yometrik ölçümleri geliştirdiğini belirtmiştir. Sucul bitkilerden olan makro ve mikro algler, Ascophylum, Laminaria, Undaria, Prophyra, Ulva, Spirulina ve Chlorella yem katkı madde-si olarak kullanıldığında balıklarda büyüme performansını arttırdığı rapor edilmiştir (Yıldı-rım ve ark.,2009; Watanabe ve ark., 1990; Yo-ne ve ark., 1986; Nakazoe ve ark., 1986). Mus-tafa ve ark., (1994) Ascophylum ve Spiruli-na’nın kırmızı mercan (Pagrus major) balıkla-rının yemlerinde katkı maddesi olarak kulla-nıldığında büyüme, yem kullanımı ve sindiri-lebilirliğinde belirgin değişim olduğunu göz-lemlemişlerdir. Kefal (Chelon labrosus) yem-lerinde Porphyra purpurea ‘nın %16.5 ve %33 oranında kullanılması kontrol grubuna göre daha düşük ağırlık artışı ve yem değerlendirme oranı göstermiştir (Davies ve ark., 1997). Bit-kilerin olumlu yanları olmakla birlikte yan et-kileri de mevcuttur. Bu yan etkiler genelde aşı-rı doz kullanımdan kaynaklanmaktadır. Uygun doz ve kullanım sonucu herhangi bir sorunla karşılaşılmamaktadır (Ahmad ve ark., 2006). Bai ve ark., (2001) tarafından kore kayabalığı (Sebastes schlegeli) yemlerinde %0.5 oranında chlorella unu kullanılmasının balıkların büyü-me performansı ve yem değerlendirme oranları üzerinde olumlu etkileri olduğunu tespit etmiş-lerdir. Düşük miktarlarda alg unu eklenen yemlerle beslenen balıkların, büyüme perfor-mansı, lipid metabolizması ve hastalıklara kar-şı dirençlerinde olumlu sonuçlar gösterdiği ra-por edilmiştir (Nakagawa ve Kasahara, 1986).

Sonuç

Ülkemizde su ürünleri yetiştiricilik sektörü hızlı bir gelişme göstermektedir. Su ürünleri yetiştiriciliğinde yem katkı maddeleri kulla-nılmasındaki amaç, verimi ve kaliteyi, dolayı-sıyla kazancı arttırmaktır. Ancak, ekosistemin bozulması, çevre kirliliği sorunları ve yem kat-kı maddelerin kalıntı bırakma sorunlarından dolayı alternatif yem katkılarının bulunması zorunlu hale gelmiştir. Bu nedenle probiyotik-lerin, enzimlerin, bitki ve ekstraktlarının iştah arttırıcı, sindirim düzenleyici ve destekleyici, antimikrobiyal ve antibiyotik etkilerinden do-layı balıkların ve diğer yetiştiriciliği yapılan su ürünlerinin büyüme performanslarını arttırıcı etkilerinden ve kalıntı bırakma riski taşı-mamalarından dolayı yemlerde yem katkı maddeleri olarak kullanılmaları son yıllarda artmıştır. Büyüme ve hastalıklara karşı direnç çalışmalarının yanı sıra yem katkı maddeleri-nin yemlerde kullanılmasının ekonomik olarak da değerlendirilmesi gerekmektedir. Hayvan yetiştiriciliğinde kullanılan probiyotikler, en-zimler ve bitkisel yem katkı maddeleri hem doğal olmaları hem de hayvan ve insan sağlı-ğını tehdit etmemesi sebebiyle antibiyotiklerin ve kemoterapötik maddelerin alternatifleridir. Bu katkı maddeleri ile balıkların verimini art-tırmaya yönelik daha çok araştırmanın yapıl-ması, elde edilen ve edilecek olan olumlu so-nuçlara göre kültüre alınan balıklara uygun yem rasyonlarının oluşturulmasına olanak sağ-layacaktır.

Kaynaklar

Ahmad, I., Agil F. veOwais M., (2006). Modern Phytomedicine: Turning Medicinal Plants into Drugs, West-Sussex England: John Wiley and Sons. 405 p.

Ahmad, M.H. veTawwab, M.A., (2011). The Use of Caraway Seed Meal as a Feed Addi-tive in Fish Diets: Growth Performance, Feed Utilization, and Whole Body Composi-tion of Nile Tilapia, Oreochromisniloticus(L.) Fingerlings. Aquaculture, 314: 110-114. doi: 10.1016/j.aquaculture.2011.01.030

Avella, M.A., Gioacchini, G., Decamp, O., Ma-kridis, P., Bracciatelli, C., Carnevali, O., (2010). Application of multi-species of Ba-cillusin sea bream larviculture, Aquaculture, 305: 12-19. doi: 10.1016/j.aquaculture.2010.03.029

Awad, E.S., (2010). Studies on Plantbased Die-tary Supplements for Control of AeromonashydrophilaInfections in Rainbow Trout (OncorhynchusmykissWalbaum). Heriot Watt University, UK. PhD (DoktoraTezi), 204p.

Ayhan, V., Diler, I., Arabaci, M., Sevgili H., (2008). Enzyme Supplementation to Soy-bean Based Diet in Gilthead Sea Bream (SparusAurata): Effects on Growth Parame-ters and Nitrogen and Phosphorus, Excre-tion, The Journal of The Faculty of Veteri-nary Medicine University of Kafkas, 14(2): 161-168.

Bagheri, T, Hedayati, SA, Yavari, V, Alizade, M, Farzanfar, A., (2008). Growth, survival and gut microbial load of rainbow trout (Oncho-rhynchusmykiss) fry given diet supplement-ed with probioticduring the two months of first feding, Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 8: 43-48.

Bagni M., Romano N., Finoia, M.G., Abelli, L., Scapigliati, G., Tiscar, P.G., Sarti, M. Ve Marino, G., (2005). Short- and Long-Term Effects of a Dietary Yeast B-Glucan (Mac-rogard) and Alginic Acid (Ergosan) Prepara-tion on Immune Response in Sea Bass (Di-centrarchuslabrax), Fish & Shellfish Immu-nology, 18: 311-325. doi: 10.1016/j.fsi.2004.08.003

Bai, S.C., J.W. Koo, K.W. Kim and S.K. Kim., (2001). Effects of Chlorella powder as a feed additive on growth performance in ju-venile Korean rockfish, Sebastesschlegeli (Hilgendorf), Aquaculture Research, 32: 92-98. doi: 10.1016/S0044-8486(03)00303-X

Bilgin, Ö.,Türker, A., Tekinay, A.A., (2007). The use of hazelnut meal as a substitute for soybean meal in the diets of Rainbow Trout (Oncorhynchusmykiss), Turkish Journal of Animatic Sciences, 31(3): 145-151.

Biswas, K., Kaku, A., Ji, H., Seoka, C.S., Takii, M.K., (2007). Use of soybean meal and phytase for partical replacement of fish meal in the diet of red sea bream, Pagrus major, Aquaculture, 267: 284-291. doi: 10.1016/j.aquaculture.2007.01.014

Bonaldo, A., Thompson, K.D., Manfrin, A., Ad-ams, A., Murano, E., Mordenti, A.L. ve Gat-ta, P.P., (2007). The Influence of Dietary ß-glucans on the Adaptive and Innate Immune Responses of European Sea Bass (Dicen-trarchuslabrax) Vaccinated Against Vibri-osis, Italian Journal of Animatic Sciences, 6: 151-164.

Buchanan, J., Sarac, H.Z., Poppi, D., Cowan, R.T., (1997). Effects of enzyme addition to canola meal in prawn diets, Aquaculture, 151: 29-35. doi: 10.1016/S0044-8486(96)01478-0

Can, Y., (2011). Yavrugökkusagialabaliklari (Oncorhynchusmykiss)’ndagörülensoguksuhastaligininkontrolüiçinprobiyotiklerinkullanilmasi, DoktoraTezi, Süleyman De-mirelÜniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü, Isparta.

Cavero, B.A.S., (2004). Uso de enzimasdigesti-vas exógenasnaalimentação de juvenis de pirarucu (Arapaima gigas) (Cuvier,1829). Tese (DoutoradoemBiologia de ÁguaDoce e Pesca Interior) - Instituto Nacional de Pesquisas da Amazônia, Manaus, 75 p.

Cheng, Z. J., Hardy, R. W., Verlhac, V., Gabau-dan, J., (2004). Effects of Microbial Phytase Supplementation and Dosage on Apparent Digestibility Coefficients of Nutrients and Dry Matter in Soybean Product-Based Diets for Rainbow Trout, Oncorhynchusmykiss, Journal of the World Aquaculture Society, 35: 1–15. doi: 10.1111/j.1749-7345.2004.tb01054.x

Cheng, Z.J., Hardy, R.W., (2002). Effect of mic-robialphytase on apparent nutrient digesti-bility of barley, canola meal, wheat and wheat middlings, measured in vivo using rainbow trout (Oncorhynchusmykiss), Aq-uaculture Nutrition, 8: 271-277. doi: 10.1046/j.1365-2095.2002.00219.x

Cho, S.H., Lee, S.M., Park, B.H., Ji, S.C., Lee, J., Bae J., Oh S.Y., (2007). Effect of Dietary Inclusion of Various Sources of Green Tea on Growth, Body Composition and Blood Chemistry of The Juvenile Olive Flounder, Paralichthysolivaceus, Fish Physiology and Biochemistry, 33: 49-57. doi: 10.1007/s10695-006-9116-3

Citarasu, T., (2010). Herbal biomedicines: a new Opportunity for Aquaculture Industry, Aq-uaculture International, 18(3): 403–414. doi: 10.1007/s10499-009-9253-7

Dakar, A.Y., Hassanien, G.D., Gad, S.S. ve Sakr, S.E., (2008). Use of Dried Basil Leaves as a Feeding Attractant for Hybrid Tilapia, Ore-ochromisniloticusX Oreochromisaureus, Fingerlings, Mediterranean Aquaculture Journal, 1: 35-44.

Davies, SJ, Brown, MT, Camilleri, M., (1997). Preliminary assessment of the seaweed Porphyrapurpurea in artificial diets for thick-lipped grey mullet (Chelonlabrosus), Aquaculture, 152: 249-258. doi: 10.1016/S0044-8486(96)01513-X

Dhanaraj, M., Haniffa, M.A., Arun Singh, S.V., Arockiaraj, A.J., Ramakrishanan, C.M., Seetharaman, S., Arthimanju, R., (2010). Ef-fects of Probiotics on Growth Performance of Koi Carp (Cyprinuscarpio), Journal of Applied Aquaculture, 22(3): 202-209. doi: 10.1080/10454438.2010.497739

Drew, M.D., Racz, V.J., Gauthier, R., Thiessen, D.L., (2005). Effect of adding protease to coextruded flax:pea or canola:pea products on nutrient digestibility and growth perfor-mance of rainbow trout (Oncorhynchus my-kiss), Animal Feed Science and Technology, 119: 117-128. doi: 10.1080/10454438.2010.497739

Drew, M.D., Racz, V.J., Gauthier, R., Thiessen, D.L., (2005). Effect of adding protease to coextruded flax:pea or canola:pea products on nutrient digestibility and growth perfor-mance of rainbow trout (Oncorhynchus my-kiss), Animal Feed Science and Technology, 119: 117-128. doi: 10.1016/j.anifeedsci.2004.10.010

Dulluç, A., (2010). ProbiyotikIlaveliBeslemenin Tilapia (OreochromisniloticusL.) veAynaliSazan (CyprinuscarpioL. 1758) Yavru-larininBüyümeveYemDegerlendirmesineEtkileri, DoktoraTezi, SüleymanDemirelÜniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü, Isparta

Dügenci, S.K., Arda, N., Candan, A., (2003). Some Medicinal Plants as Immunostimulant for Fish, Journal of Ethnopharmacology, 88: 99-106. doi: 10.1016/S0378-8741(03)00182-X

El-Haroun, E.R., Goda, A.S., Kabir, A.M., Chowdhurry, M.A., (2006). Effect of dietary probiotic Biogen® supplementation as a growth promoter on growth perfor-mance and feed utilization of Nile tilap-iaOreochromisniloticus(L.), Aquaculture Research, 37: 1473-1480. doi: 10.1111/j.1365-2109.2006.01584.x

FAO, (2013). Food Outlook: Bi-Annual Report on Global Food Markets. 2013. Rome, Italy. 133 p.

FAO., (2012). Food and Agriculture Organiza-tion of the United Nations. Fisheries Statis-tics. FishstatPlus Program https://faostat.fao.org/site/629/default.aspx Accessed: 29 October 2012.

Gatesoupe, F.J., (1991) The effect of three strains of lactic bacteria on the production rate of rotifers, Brachionusplicatilis, and their die-tary value for larval turbot, Scophthalmusmaximus, Aquaculture, 96: 335-342.doi: 10.1016/0044-8486(91)90162-Z

Goda, A.M.A.S., (2008). Effect of Dietary Gin-seng Herb (Ginsana G115) Supplementation on Growth, Feed Utilization, and Hemato-logical Indices of Nile Tilapia, Oreochromisniloticus(L.), Fingerlings, Journal of the World Aquaculture Society, 39(2): 205-214. doi: 10.1111/j.1749-7345.2008.00153.x

Gram, L., Melchiorsen, J., Spanggaard, B., Huber, I., Nielsen, T.F., (1999) Inhibition of Vibrio anguilla-rum by Pseudomonas fluorescensAH2, a possible probiotic treatment of fish, Applied Environmental Microbiology, 65: 969–973.

Harikrishnan, R., Balasundaram, C., Dhara-needharan, S., Moon, Y.G., Kim, M.C., Kim, J.S., Heo, M.S., (2009). Effect of plant active compounds on immune response and disease resistance in Cirrhinamrigala infect-ed with fungal fish pathogen, Aphanomycesinvadans, Aquaculture Research, 40: 1170-1181. doi: 10.1111/j.1365-2109.2009.02213.x

Harikrishnan, R., Kim, M.C., Kim, J.S., Bal-asundaramb, C., Heo, M.S., (2011). Im-munomodulatory effect of probiotics en-riched diets on Uronemamarinuminfected olive flounder, Fish & Shellfish Immunolo-gy, 30: 964-971. doi: 10.1016/j.fsi.2011.01.030

Hernandes, M.D., Martinez, F. J., Jover, M., Gar-cia, B., (2007), Effects of partial replace-ment of fish meal by soybean meal in sharp-snout seabream (Diploduspuntazzo) diet, Aquaculture, 263:159-167. doi: 10.1016/j.aquaculture.2006.07.040

Kirubakaran, C.J.W., Palexander, C., Michael, R.D., (2010). Enhancement of Non-Specific Immune Responses and Disease Resistance on Oral Administration of Nyctanthesar-bortristisSeed Extract in Oreochromismos-sambicus(Peters), Aquaculture Research, 41: 1630-1639. doi: 10.1111/j.1365-2109.2010.02516.x

Kissil, G., Lupatsch, I., Higgs, D.A., Hardy, R.W., (2000). Dietary substitution of soy and rapeseed protein concentrates for fish meal, and their effects on growth and nutri-ent utilization in gilthead seabreamSparusaurataL., Aquaculture Research, 7: 595-601. doi: 10.1046/j.1365-2109.2000.00477.x

Krogdahl, A., Hemre, G.I., Mommsen, T.P., (2005). Carbohydrates in fish nutrition: di-gestion and absorption in postlarval stages, Aquaculture Nutrition, 11: 103–122. doi: 10.1111/j.1365-2095.2004.00327.x

Kumar, R, Mukherjee, S.C, Prasad, K.P, Pal A.K., (2006). Evaluation of Bacillus subtilisas a probiotic to Indian major carp Labeorohita(Ham.), Aquaculture Research, 37: 1215-1221. doi: 10.1111/j.1365-2109.2006.01551.x

Robaina, L., Izquierdo, M.S., Moyano, F.J., So-corro, J., Vergara, J.M., Montero, D., Fer-nández-Palacios, H., (1995). Soybean and lupin seed meals as protein sources in diets for gilthead seabream (Sparusaurata) nutri-tional and histological implications, Aqua-culture, 130:2-3. doi: 10.1016/0044-8486(94)00225-D

Liebert, F., Portz, L., (2007). Different sources of microbial phytase in plant-based low-phosphorus diets for Nile tilapia Oreo-chromisniloticus may provide different ef-fects on phytate degradation, Aquaculture, 267: 292-299. doi: 10.1016/j.aquaculture.2007.01.023

Martínez-Llorens, S., Moñino, A.V., Vidal, A.T., Moya, V.J., MarcialPla Torres, S., Cerdá, M.,J., (2007). Soybean Meal as a Protein Source in Gilthead Sea Bream (Sparus au-rataL.) Diets: Effects on Growth and Nutri-ent Utilization, Aquaculture Research, 1: 82-90. doi: 10.1111/j.1365-2109.2006.01637.x

Mostafa, A.A.Z.M., Ahmad, M.H., Mousallamy, A. ve Samir, A., (2009). Effect of Using Dried Fenugreek Seeds as Natural Feed Ad-ditives on Growth Performance, Feed Utili-zation, Whole-body Composition and Entro-pathogenic Aeromonashydrophilachallinge of Monosex Nile Tilapia O. niloticus(L) Fingerlings, Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3(2): 1234-1245.

Mustafa, M.G., Takeda, T., Umino, T., Waka-matsu S., Nakagawa, H., (1994). Effects ofAscophyllum and Spirulina meal as feed ad-ditives on growth performance and feed uti-lization of Red sea bream, Pagrus major, Journal of. Faculty of Applied. Biology Sci-ences, 33: 125-132.

Nakagawa, H., Kasahara, S., (1986). Effect of carp, Cyprinuscarpio. Dev. Comp. Immu-nol., Ulva-meal supplementation to diet on lipid metabolism of red sea bream, Nippon Suisan, 13: 87-91.

Nakazoe, J., Kimura, S., Yokoyama, M., Iida, H., (1986). Effect of the supplementation of alga or lipids to the diets on the growth and body composition of nibbler, GirellapunctataGrey, Bulletin of Tokai Regional Fisheries Research Laboratory, 120: 43-51.

Nikoskelainen, S., Ouwehand, A., Salminen, S., Bylund, G., (2001). Protection of rainbow trout (Oncorhynchusmykiss) from furuncu-losis by Lactobacillus rhamno-sus, Aquaculture, 198: 229-236. doi: 10.1016/S0044-8486(01)00593-2

Ogunkoya, A.E., Page, G.I., Adewolu, M.A., Bu-reau, D.P., (2006). Dietary Incorporation of Soybean Meal and Exogenous Enzyme Coc-tail Can Affect Physical Characteristics of Faecal Material Egested by Rainbor Trout (Oncorhynchusmykiss), Aquaculture, 254: 466-475. doi: 10.1016/j.aquaculture.2005.10.032

Öztürk, 2007. LevrekBaliklarinda (Dicentrar-chuslabrax) ProbiyotikOlarakLactobacil-lusrhamnosusKullanilmasininPerformansÜzerineEtkisi, DoktoraTezi, Ankara Ün-iversitesi, SaglikBilimleriEnstitüsü, Anka-ra.

Pereira, T. G., Oliva-Teles, A., (2002). Prelimi-nary evaluation of pea seed meal in diets for gilthead sea bream (Sparusaurata) juve-niles, Aquaculture Research, 14: 1183-1189. doi: 10.1046/j.1365-2109.2002.00782.x

Querioz, J.F., Boyd, C.E., (1998). Effects of a bacterial inoculum inchannel catfish ponds. Journal of. World Aquatic Society, 29: 67-73. doi: 10.1111/j.1749-7345.1998.tb00300.x

Rattanachaikunsopon, P. vePhumkhachorn, P., (2009). Protective Effect of Clove Oil- Sup-plemented Fish Diets on Experimental Lac-tococcusgarvieaeInfection in Tilapia, Bio-sciences Biotechnology Biochemistry, 73: 2085-2089. doi: 10.1271/bbb.90294

Rattanachaikunsopon, P. vePhumkhachorn, P., (2010). Potential of Cinnamon (Cin-namomumverum) Oil to Control Strepto-coccusiniaeInfection in Tilapia (Oreo-chromisniloticus), Fisheries Science, 76: 287-293. doi: 10.1007/s12562-010-0218-6

Robaina, L., Izquierdo, M.S., Moyano, F.J., So-corro, J., Vergara, J.M., Montero, D., Fer-nández-Palacios, H., (1995). Soybean and lupin seed meals as protein sources in diets for gilthead seabream (Sparusaurata) nutri-tional and histological implications, Aqua-culture, 130: 2-3. doi: 10.1016/0044-8486(94)00225-D

Robertson, P.A.W., O’Dowd, C., Burrells, C., Williams, P., Austin, B., (2000). Use of Carnobacteriumsp. as a probiotic for Atlan-tic salmon (Salmosalar L.) and rainbow trout (Oncorhynchusmykiss, Walbaum), Aq-uaculture, 185: 235-243. doi: 10.1016/S0044-8486(99)00349-X

Salinas, I., Cuesta, A., Esteban, M.A., Meseguer, J., (2005). Dietary administration of Lacto-bacillus delbrueckiiand Bacillus subtilis, single or combinated, on gilthead seabream cellular innate immune responses, Fish Shelfish Immunology, 19: 67-77. doi: 10.1016/j.fsi.2004.11.007

Sarica, S., (1999). KanatliHayvanBeslemedeProbiyotikKullanimi, HayvansalÜretim, 39-40: 105-112.

Shalaby, A.M., Khattab, Y.A. ve Abdel Rahman, A.M., (2006). Effects of Garlic (Allium sa-tivum) and Chloramphenicol on Growth Per-formance, Physiological Parameters and Survival of Nile tilapia (Oreochromisnilot-icus), Journal of Venomous Animals and Toxins Including Tropical Diseases, 12: 172-201. doi: 10.1590/S1678-91992006000200003

Snoussi, M., Hajlaoui, H., Noumi, E., Usai, D., Sechi, L.A., Zanetti, S., Bakhrouf, A.,(2008). In vitro anti-vibrio spp. Activity and Chemical Composition of Some Tunisian Plants, World Journal of Microbiology and Biotechnology, 24: 3071-3076. doi: 10.1007/s11274-008-9811-6

Suzer, C., Çoban, D., Kamaci, H.O., Saka, S., Firat, K., Otgucuoglu, Ö., Küçüksari, H., (2008) Lactobacillus spp. Bacteria as Probiotics in Gilthead Sea Bream (Sparusaurata, L.) Larvae: Effects on Growth Per-formance and Digestive Enzyme Activi-ties, Aquaculture, 280: 140-145 doi: 10.1016/j.aquaculture.2008.04.020

Turan, F., (2006). Improvement of Growth Per-formance in Tilapia (OreochromisaureusLinnaeus) By Supplementation of Red Clo-ver (Trifoliumpratense) in Diets, The Israeli Journal of Aquaculture- Bamidgeh, 58(1): 34-38.

Uluköy, G., Baba, E., Mammadov, R., (2009). ÇipuraBaligina (SparusaurataL. 1758) UygulananGeofitBitkiEkstraktlarinin (Muscaricomosum(L.) Mill.,Urgineamari-tima(L.) Baker) BaziKanParametreleriÜzerineEtkisi. 15. Ulusal Su ÜrünleriSem-pozyumu, 01-04 Temmuz 2009, Rize.

Vielma, J, Ruohonen, K, Gabaudan, J, Vogel, K., (2004). Top-spraying soybean meal-based diets with phytase improves protein and mi-neraldigestibilities but not lysine utilization in rainbow trout [Oncorhynchusmykiss(Walbaum)], Aquaculture Research, 35: 955-964. doi: 10.1111/j.1365-2109.2004.01106.x

Wang, Y., (2007). Effect of probiotics on growth performance and digestive enzyme activity of the shrimp Penaeusvannamei, Aquacul-ture, 269: 259-264. doi: 10.1016/j.aquaculture.2007.05.035

Watanabe, Y., Liao, W.L., Takeuchi T, Yamamo-to, H., (1990). Effect of dietary Spirulinasupplementation on growth performance and flesh lipids of cultured striped jack, Journal of the Tokyo University of Fisheries, 77: 231-239.

Yalçin, S, Çiftçi, I, Önal, AG, Yilmaz, A., (1996). Tuyem“ 3. UluslararasiYemKon-gresiveYemSergisi” Ankara. 30-33.

Yanbo, W., Zirong, X., (2006). Effect of probiot-ics for common carp (Cyprinuscarpio) based on growth performance and digestive enzyme activities, Animal Feed Science and Technology, 127: 283-292.

Yigit, N.Ö., Koca, S.B., (2011). BalikYem-lerindeEnzimKullanimi, Journal of Fisher-iesSciences.com, 5(3): 205-212. doi: 10.3153/jfscom.2011024

Yigit, M., Bulut, M., Ergün, S., Güroy, D., Kar-ga, M., Kesbiç, O.S., Yilmaz, S., Acar, Ü.,Güroy, D., (2012). Utilization of corn gluten meal as a protein source in diets for gilthead seabream (SparusaurataL.) juveniles, Journal of FisheriesSciences.com, 6(1): 63-73. doi: 10.3153/jfscom.2012008

Yildirim, Ö.,Okumus, I., (2004). MuglaIlinde Su ÜrünleriYetistiriciligiveTürkiye Su ÜrünleriYetistiriciligindekiYeri, EgeÜn-iversitesi Su ÜrünleriDergisi, 21(3-4): 361-364.

Yildirim, Ö.,Ergün, S., Yaman, S., Türker, A., (2009). Effects of Two Seaweeds (Ulva lac-tucaand Enteromorphalinza) as a Feed Ad-ditive in Diets on Growth Performance, Feed Utilization, and Body Composition of Rain-bow Trout (Oncorhynchusmykiss), KafkasUniversitesiVeterinerFakültesiDergisi, 15(3): 455-460.

Yildirim, Y.B., Turan, F., (2010). Effects of Ex-ogenous Enzyme Supplementation in Diets on Growth and Feed Utilization in African Catfish, Clariasgariepinus, Journal of Ani-mal and Veterinary Advances, 9(2): 327-331.

Yilmaz, S., (2011). Effects of Dietary Medicinal Herbs on Growth Performance, Feed Utili-zation and Blood Parameters of Sea Bass (DicentrarchuslabraxL., 1758) Master Thesis. ÇanakkaleOnsekiz Mart University, Turkey.

Yilmaz S., Ergün S., Türk N., (2012). Effects of Cumin-Supplemented Diets on Growth and Disease (Streptococcus iniae) Resistance of Tilapia (Oreochromismossambicus). The Is-raeli Journal of Aquaculture, Bamidgeh, IJA, 64:2012.768, 5 pages.

Yin, G., Ardo, L., Thompson, K.D., Adams, A., Jeney, Z., Jeney, G., (2009). Chinese Herbs(Astragalus radix and Ganodermalucidum) Enhance Immune Response of Carp, Cypri-nus carpioand Protection against Aer-omonashydrophila. Fish & Shellfish Immu-nology, 26: 140-145. doi: 10.1016/j.fsi.2008.08.015

Yone, Y., Furuichi, M., Urano, K., (1986). Ef-fects of dietary wakameUndariapinnatifidaandAscophyllumnodosumsupplements on growth, feed efficiency and proximate com-position of liver and muscle of red sea bream, Nippon Suisan Gakkaishi, 52: 1465-1468.

Zilberg, D., Tal, A., Froyman, N., Abutbul, S., Dudai, N., Goldhirsh, A.G., (2010). Dried Leaves of Rosmarinusofficinalisas a Treatment for Streptococcosis in Tilapia, Journal of Fish Diseases, 33: 361-369.doi: 10.1111/j.1365-2761.2009.01129.x3